Mała architektura miejska a rewitalizacja przestrzeni miejskich

Zauważyłeś, że Twoje miasto co jakiś czas przechodzi „lifting”? Tu powstaje park, tam plac zabaw, jeszcze młodzieżowe miasteczko ruchu drogowego. Odnowieniu poddaje się te zapomniane, nadszarpnięte zębem czasu czy zabetonowane ulice, dzielnice i tereny miejskie. Dlaczego? W poniższym artykule postaramy się udzielić wyczerpującej odpowiedzi na to pytanie. Poznaj przykłady rewitalizacji miast z wykorzystaniem małej architektury i w jaki sposób te działania mogą wpłynąć na zwiększenie atrakcyjności miasta.

Czym jest mała architektura miejska i jaki wpływ ma na przestrzeń miejską?

Zanim przejdziemy do meritum dzisiejszego artykułu, w pierwszej kolejności należałoby zrozumieć, czym jest mała architektura miejska oraz określić, jaki ma ona wpływ na przestrzeń miejską. Dzięki tej wiedzy będziemy mogli przejść do kolejnych punktów poświęconych korzyściom wynikającym z wprowadzenia małej architektury miejskiej w rewitalizacji oraz jej roli w zwiększaniu atrakcyjności miasta.

Mała architektura – definicja

O kryteriach, jakie ma spełniać obiekt, by można go było określić mianem małej architektury miejskiej, możemy poczytać w prawie budowlanym. Definicja małej architektury nie jest precyzyjna i jednoznaczna, dlatego w niektórych sytuacjach wymagana jest konsultacja z prawnikami, którzy pomogą ustalić, czy dany element zalicza się lub nie do miana małej architektury.

Z grubsza ujmując, przy ocenie bierze się pod uwagę głównie dwa czynniki – funkcję i wielkość obiektu. Jak wynika z nazwy, obiekty małej architektury są niewielkich rozmiarów, mają także być funkcjonalne, estetyczne, zapewniające bezpieczeństwo i/lub ułatwiające rekreację.

Elementy małej architektury

Do najczęściej wymienianych elementów małej architektury miejskiej zaliczamy:

• ławki miejskie,
• donice miejskie,
• stojaki na rowery,
• kosze na śmieci do segregacji odpadów,
• blokady parkingowe i rowerowe,
• wiaty przystankowe, itp.

Wracając do definicji – elementami małej architektury mogą być również obiekty kultu religijnego (figury i kapliczki) i architektury ogrodowej (fontanny, wodotryski, grille).

Przykłady rewitalizacji przestrzeni miejskich z wykorzystaniem małej architektury

Gdy już wiemy, co zalicza się do małej architektury, czas poznać przykłady. Władze miast coraz chętniej decydują się na inwestycje, których celem jest zastosowanie małej architektury miejskiej w rewitalizacji zdegradowanych przestrzeni. Dzieje się tak z kilku powodów:

• miasto ma być estetyczne, „przyjemne w odbiorze” – to zachęca mieszkańców do korzystania z terenów miejskich i przyciąga turystów,
• ograniczamy skutki „betonozy” – wprowadzenie roślinności w donicach oraz wygodnych, drewnianych ławek sprzyja rekreacji, ale drzewa pomagają też zmniejszyć temperaturę otoczenia w upalne letnie dni, czy chronią przed wiatrem,
• nie wszystkie przestrzenie da się wykorzystać pod rozbudowę obiektów mieszkalnych – tutaj trzeba postępować zgodnie z planami zagospodarowania przestrzeni. Wtedy łatwiej odnowić daną przestrzeń, nadać jej drugiego życia.

Przykład 1. Wieża Ciśnień w Zabrzu

Wieża Ciśnień w Zabrzu została wzniesiona w 1909 roku. Po licznych perypetiach obiekt ostatecznie został wykupiony przez Muzeum Górnictwa Węglowego, które w 2018 roku przystąpiło do rewitalizacji wieży dzięki dofinansowaniu w ramach RPO dla Śląska. Obecnie obiekt pełni funkcje społeczne (Centrum Działań Rewitalizacyjnych, porady ekspertów) i edukacyjne (Carboneum, Akademia Młodych Talentów), a wokół wieży zaprojektowano niewielki park z bujną roślinnością, ławkami, oświetleniem. Jest tutaj miejsce do nauki, a także rekreacji i wypoczynku.

Przykład 2. Rewitalizacja najstarszej części Ustki

Ze Śląska przenosimy się nad polskie morze. Ustka jako miasto uzdrowiskowe słynie z turystyki, niegdyś utrzymywało się głównie z rybołówstwa. Zabytkowa część miast wymagała „odnowy”, aby przyciągać turystów. Dawna osada rybacka przeszła lifting, a do tego skupiono się na uatrakcyjnieniu otoczenia przez pozbycie się komunalnych pozostałości. Wymieniono nawierzchnie ulic, chodniki, ławki, oświetlenie itp. Powstały ścieżki rowerowe, deptaki, nawet promenada doczekała się odnowy. Postawiono wzdłuż ścieżek i deptaków ławki, stojaki rowerowe.

Jakie są korzyści z wprowadzenia małej architektury miejskiej w rewitalizacji przestrzeni miejskich?

Nie da się ukryć, że przemyślane wprowadzenie małej architektury wpływa na spójność estetyczną miasta. Mieszkańcy chętniej korzystają z dostępnych obiektów i terenów, częściej nawiązują relacje społeczne, przystępują do uprawiania sportu i rekreacji w mieście. Zadowoleni mieszkańcy tworzą dobry PR miasta, co zachęca turystów do odwiedzin – to nakręca turystykę i stwarza kolejne miejsca pracy oraz generuje fundusze do podejmowania kolejnych inwestycji.

Porady dotyczące wprowadzenia małej architektury miejskiej w swoim mieście

Jeśli chcesz wprowadzić małą architekturę do swojego miasta, aby podnieść jego atrakcyjność oraz poprawić spójną estetyczność, dokładnie zaplanuj, jakie obiekty powinno się umieścić w wybranych terenach.

W pierwszej kolejności należy jednak zapoznać się z planami zagospodarowania przestrzennego, z którego dowiesz się, co można, a czego nie można, i przede wszystkim – gdzie można umieścić.

Następnie zaplanuj i zaprojektuj kilka wersji różnych elementów małej architektury – przygotuj kosztorysy. Pamiętaj, aby wszystko ze sobą współgrało i tworzyło spójną całość. Dobieraj także małą architekturę do lokalizacji. Wzdłuż ścieżek sięgaj po ławki, blokady, a także donice i pojemniki do segregacji odpadów. W parkach skup się na ławkach, stojakach na rowery, placach zabaw czy miejscach do aktywnego wypoczynku czy rekreacji. Zadbaj o oświetlenie, żeby można było z obiektów korzystać również po zmroku.

Podsumowanie – dlaczego mała architektura miejska jest ważna?

Mała architektura miejska zwiększa atrakcyjność miasta, bo właśnie dzięki tym niewielkim obiektom, na które zwykle nie zwraca się uwagi w pierwszej kolejności, mają ogromny wpływ na nasz subiektywny odbiór otoczenia. Lepiej czujemy się w miejscu, gdzie wszystko jest spójne, estetyczne i przemyślane, gdzie nie ma chaosu aranżacyjnego.

Rewitalizacja pozwala wykorzystać małą architekturę do zachęcenia z korzystania z danych obiektów, terenów. Przyciągają turystów. Ale też pozwalają wpływać na klimat – zwłaszcza przy wprowadzeniu roślinności, którą usunęła z miast „betonoza”.